Du lịch cộng đồng Làng Teng – Ba Tơ Quảng Ngãi Không chỉ có thổ cẩm được vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia, bây giờ người làng Teng còn biết làm du lịch từ văn hóa truyền thống vốn có.
Du lịch cộng đồng là loại hình du lịch mang lại nhiều lợi ích bền vững cho người dân địa phương. Những người trẻ ở Ba Tơ đã chọn mô hình này để khởi nghiệp dựa trên thế mạnh sẵn có ở địa phương, đánh thức tiềm năng phát triển du lịch vùng cao.
Làng Teng ở đâu tại Ba Tơ – Quảng Ngãi?
Làng Teng thuộc xã Ba Thành, huyện Ba Tơ, tỉnh Quảng Ngãi. Ngôi làng nằm bên Quốc lộ 24 (nối Quảng Ngãi với Tây Nguyên) cùng dòng sông Liêng hiền hòa.
Nhận diện làng Teng
Những nét đặc trưng của văn hóa Đông Sơn lẫn Chămpa được thể hiện trên hoa văn của thổ cẩm làng Teng, đó chính là sự khác biệt với thổ cẩm các dân tộc khác cùng tựa lưng vào dãy Trường Sơn
Ngôi làng cạnh QL24 đi Kon Tum, thuộc xã Ba Thành, huyện Ba Tơ, tỉnh Quảng Ngãi, cách nơi nổ ra cuộc khởi nghĩa cùng sự ra đời của Đội du kích Ba Tơ lừng danh vào tháng 3.1945 chừng 3 cây số về phía đông. Làng nằm bên sông Liêng, gần địa danh “Bến Buôn”, có thể là một bến đỗ của thuyền bè, từng là nơi giao thương giữa hai miền xuôi ngược từ nhiều thế kỷ trước.
Làng có 200 hộ, toàn người H’rê. Nếu không có “nhà truyền thống” cùng một cụm “nhà sàn mẫu” ở đầu làng thì khó mà biết được đây là ngôi làng của đồng bào thiểu số vùng cao vì phần lớn nhà cửa của họ đã được xây theo kiểu người Kinh.
Bản đồ đi đến Làng Teng
Du lịch cộng đồng Làng Teng – Quảng Ngãi
Làng Teng vốn là ngôi làng duy nhất của người H’rê ở Quảng Ngãi biết dệt thổ cẩm. Là nơi cung cấp trang phục thổ cẩm cho phần lớn đồng bào dân tộc vùng này. Và văn hóa của người làng Teng cũng phóng khoáng như tâm hồn thảo nguyên của người Hrê, nhưng cũng tinh tế và sáng tạo nhờ được lưu truyền qua bao thế hệ vậy.
Dù ngôi làng khiêm tốn nằm bên dòng sông Liêng thơ mộng không còn giữ cái trật tự mang tính truyền thống của người H’rê xưa. Duy chỉ có những bộ áo, váy thổ cẩm là không lẫn vào đâu được. Nó vẫn ở đó, nguyên vẹn như những buổi đầu của người H’re cổ xưa. Đó dường như là sợi dây kết nối cuối cùng, níu giữ chút kí ức đẹp đẽ còn sót lại của một thời vàng son ấy.
Gần 2 năm nay, du lịch thanh niên ở Làng Teng được đưa vào hoạt động. Từ khi Khu Bảo tồn và Phát huy giá trị văn hóa làng Teng bắt đầu được xây dựng, người làng Teng, thanh niên làng Teng đã ấp ủ một hy vọng sẽ xây dựng được mô hình du lịch cộng đồng từ mạch nguồn văn hóa của làng.
Thời gian qua, huyện đoàn Ba Tơ đã tổ chức nhiều hoạt động để nâng cao năng lực cho cộng đồng ở địa phương. Hội thi dệt vải thổ cẩm ở Làng Teng là một điển hình.
Và rồi, khi nghề dệt thổ cẩm truyền thống của người Hrê ở thôn Làng Teng (xã Ba Thành, huyện Ba Tơ) được công nhân là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, thì dự án “Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa thôn Làng Teng” được xây dựng trên diện tích 1,48ha, tại xã Ba Thành (Ba Tơ), do Ban Quản lý Đầu tư xây dựng các công trình dân dụng và công nghiệp tỉnh Quảng Ngãi làm chủ đầu tư, với tổng vốn đầu tư hơn 10,5 tỷ đồng (vốn Chương trình Mục tiêu Quốc gia và vốn đối ứng ngân sách tỉnh) cũng được triển khai.
Trong tiềm thức của nhiều người làng Teng, và cả những ngôi làng xung quanh đây thì làng Teng là ngôi làng duy nhất biết trồng bông và dệt thổ cẩm. Hàng năm cứ đến mùa, con gái mang gùi đi hái trái về kéo sợi, con trai lại ngược về phía núi kiếm rễ hay vỏ cây rừng về làm màu, ngâm sợi. Từ những sợi bông đã nhuộm màu, qua bàn tay người phụ nữ làng Teng sẽ trở thành những tấm thổ cẩm độc đáo.
Người làng Teng làm du lịch cộng đồng vừa nâng cao thu nhập và đồng thời còn góp phần bảo tồn, gìn giữ những giá trị văn hóa truyền thống.
Đối với những người phụ nữ ở vùng cao này, nghề dệt chính là thước đo cho sự khéo léo. Đứa trẻ H’re khi sinh ra đã thấy người mẹ miệt mài bên khung dệt. Người con gái lớn lên lại được mẹ dạy cho cách se chỉ, nhuộm màu. Để rồi theo năm tháng, nghề dệt thổ cẩm cứ len lỏi trong từng mạch máu của những người con nơi núi rừng.
Bây giờ, cuộc sống đổi thay và hiện đại hơn, những ngôi nhà sàn dần thưa vắng thay vào đó là những ngôi nhà ngói. Con gái làng Teng giờ nhiều người học đại học, cao đẳng rồi về công tác ở địa phương, góp phần bảo tồn văn hóa truyền thống. Nhiều đoàn khách trong và ngoài tỉnh về Ba Tơ thăm di tích cuộc khởi nghĩa Ba Tơ và những thắng cảnh trên địa bàn, đến khi được xem những cô gái làng Teng nhảy múa, uốn người theo điệu cồng, điệu chiêng, đều xuýt xoa, tán thưởng.
Lần đầu tiên, thổ cẩm Làng Teng, xã Ba Thành (Ba Tơ) được chọn trưng bày tại Triển lãm thế giới EXPO. Các sản phẩm đặc sắc của đồng bào Hrê được trưng bày tại triển lãm có quy mô lớn nhất thế giới này do bàn tay tài hoa của cô sơn nữ Phạm Thị Y Hòa (30 tuổi) sáng tạo nên.
Phạm Thị Y Hòa là người đam mê, tiên phong trong giữ gìn và phát huy nghề dệt thổ cẩm Làng Teng. Ảnh: NVCC
Sản phẩm thổ cẩm Làng Teng được thiết kế trình diễn tại Triển lãm thế giới EXPO 2020 Dubai. Ảnh: NVCC
Giới thiệu đời sống văn hóa của đồng bào dân tộc H’rê – Quảng Ngãi
Làng Teng bây giờ là điểm đến trong tour du lịch về với vùng an toàn khu Ba Tơ. Cũng từ nhu cầu của du khách, chị Sung còn dùng thổ cẩm để may thành quần áo. Một tấm thổ cẩm bình thường giá 800.000 đồng nhưng đem may thành bộ áo quần có giá 950.000 đồng.
Rất nhiều hoạt động cộng đồng nhằm bảo tồn những giá trị văn hóa vật thể, phi vật thể tại làng Teng. Không chỉ dừng lại ở những sản phẩm thổ cẩm, tại shop này, du khách còn có thể tìm thấy những vật dụng về đời sống văn hóa của đồng bào dân tộc H’rê như nỏ, chiêng, gùi tre hay vật trang sức của đồng bào là những chiếc kiềng đồng.
Bây giờ, khi khu bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa làng Teng trên mặt bằng rộng gần 1,5 ha với nhà văn hóa và 3 nhà sàn truyền thống đã đưa vảo hoạt động. Mục đích làm nơi dạy nghề dệt thổ cẩm, tổ chức hát dân ca, dân nhạc. Những cô gái làng Teng càng có điều kiện phô diễn vẻ đẹp, sự giỏi giang của mình để những đấng mày râu lại đến tìm người thương. Những khởi sắc về du lịch cộng đồng được người dân chung tay tạo nên. Thanh niên làng Teng cũng hiện thực hóa mô hình du lịch cộng đồng của mình bằng tên gọi “Du lịch thanh niên” với rất nhiều chương trình, phát huy được hiệu quả của công trình, nhằm quảng bá hình ảnh, văn hóa của đồng bào H’rê đến với người dân, du khách gần xa, thúc đẩy phát triển du lịch của địa phương.
Huyện đoàn Ba Tơ đang xây dựng, thành lập một đội ngũ cộng tác viên, hướng dẫn viên du lịch tại địa phương có điểm du lịch để nâng cao năng lực cho người dân tại cộng đồng. Anh Phạm Văn Xuân (quê làng Teng), Trưởng phòng Văn hóa Thông tin huyện Ba Tơ, nói: “Dự án Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa thôn Làng Teng” đã được đưa vào hoạt động. Công trình gồm các hạng mục mang tính quần thể văn hóa làng Teng nói riêng và của người H’rê Ba Tơ nói chung, gồm: Không gian sinh hoạt, nhà văn hóa, phục dựng 3 nhà truyền thống, kho lúa, chuồng trâu, cây nêu và nhiều hạng mục khác…
Trưởng nhóm “Du lịch thanh niên” ở làng Teng. Trong nhà văn hóa sẽ trưng bày các vật dụng sưu tầm; phục hồi nghề chế tạo các công cụ sinh hoạt và lao động sản xuất cổ truyền của người dân Làng Teng, tổ chức truyền dạy nghề dệt thổ cẩm, dân ca, dân nhạc…
Bây giờ, làng văn hóa dân tộc H’rê thôn làng Teng không chỉ có thổ cẩm, mà còn có rất nhiều hoạt động du lịch cộng đồng, người làng đã phục dừng lại rất nhiều những phong tục truyền thống như dạy đánh cồng chiêng, dạy làm các loại bánh và ẩm thực H’rê, rượu cần, dạy dệt vải và rất nhiều hoạt động khác nhằm bảo tồn những giá trị văn hóa vật thể, phi vật thể. 
Ẩm thực của làng Teng như rượu cần, bánh tét ôm nhau… Những khởi sắc về du lịch cộng đồng, sản phẩm dịch vụ du lịch nông thôn theo chuẩn OCOP chất lượng, chuyên nghiệp, có giá trị gia tăng cao đã khiến rất nhiều nam thanh nữ tú trong làng hào hứng. Từ đó, nâng cao thu nhập cho cư dân vùng sơn cước này và đồng thời còn góp phần bảo tồn, gìn giữ những giá trị văn hóa truyền thống quê hương.
Một số hình ảnh Du lịch cộng đồng Làng Teng – Ba Tơ 2022
Video làng Teng – Ba Tơ – Quảng Ngãi
Nguồn: BaoQuangNgai.vn – Thannien.vn – Kinhtedothi.vn – Giacngo.vn – Thoidai.com.vn – FB Michael Tran – FB Phan Tấn Thành
0 Comments